Kanał Kiloński – okno na świat

Szukanie prostszych i krótszych rozwiązań leży w naturze człowieka i jest istotnym czynnikiem pobudzającym rozwój. Dlaczego człowiek imieniem Krzysztof Kolumb zdecydował się na rejs dookoła kuli ziemskiej i tym sposobem odkrył Amerykę? Chciał znaleźć krótszą drogę do Indii. Nic zatem dziwnego, że szukano także sposobu, aby skrócić statkom drogę prowadzącą z Bałtyku do Morza Północnego.

Zanim pobudowano Kanał Kiloński próbowano połączyć te dwa zbiorniki wodne z wykorzystaniem rzeki Eidery, która uchodzi do Morza Północnego i jest najdłuższą rzeką landu Szlezwik-Holsztyn. W tym okresie (XVIII w.) tereny te należały do Królestwa Danii i Norwegii. Przeprawa została otwarta w 1784 za panowania Chrystiana VII Oldenburga. W jej ramach utworzony specjalny kanał pomiędzy Kilonią a rzeką Eiderą. Odcinek ten mierzył 43 kilometry, a cała droga między Morzem Północnym, a Bałtyckim liczyła 175 km. Możliwości przeprawy były jednak dość ograniczone ze względu na wymiary kanału. Mierzył on 95 stóp szerokości i zaledwie 10 stóp głębokości.

W 1864 roku Szlezwik-Holsztyn znalazł się pod rządami Prus, a 7 lat później wszedł w skład Cesarstwa Niemieckiego, stworzonego przez Ottona von Bismarcka. Rozpościerało się ono od Lotaryngii, aż po współczesną Kłajpedę, zagarniając w ten sposób dużą część bałtyckiego wybrzeża. Budowę Kanału Kilońskiego rozpoczęto jeszcze w 1887 roku, gdy cesarzem był Wilhelm I Hohenzollern. Nie doczekał on jednak zakończenia budowy, ponieważ zmarł zaledwie rok później na skutek choroby. Kanał otworzył jego wnuk Wilhelm II Hohenzollern 20 czerwca 1895, przepływając z Brunsbüttel do Holtenau. Tam następnego dnia wmurował w zabudowania kanału ostatni kamień. To on nadał mu obowiązującą do 1948 roku nazwę Kanał Cesarza Wilhelma (niem. Kaiser Wilhelm Kanal), aby uczcić w ten sposób swojego dziadka. Birt Arces – brytyjski reżyser i producent nakręcił dokumentalny materiał wideo ukazujący to wydarzenie, który uważa się za najstarszy film nagrany w Niemczech. Negatyw tego nagrania znajduje się w Muzeum Nauki w Londynie. W ciągu 8 lat budowy pracowało nad Kanałem Kiloński 9 tysięcy robotników. Na tym etapie liczył on 67 metrów szerokości i 9 metrów głębokości.

Flota Morska rozwijała się jednak dalej i powstawały nowe, coraz większe jednostki morskie. Wśród nich były tzw. „drednoty” budowane na świecie od 1906 roku. Właścicielem pierwszej jednostki tego typu była Wielka Brytania, ale Cesarstwo Niemieckie nie zamierzało pozostawać w tym wyścigu zbrojeń w tyle. Pierwsze takie niemieckie okręty zwodowano już 1908 roku (były to pancerniki typu Nassau). Aby również jednostkom tej wielkości umożliwić szybką przeprawę do Morza Północnego podjęto w latach 1907 - 1914 prace nad przebudową Kanału Kilońskiego. Zakończono je poprzez zamontowanie większych śluzy w Holtenau i  Brunsbüttel. Następnie kanał był jeszcze kilkakrotnie przebudowywany i wciąż jest rozwijany. Obecnie kanał mierzy 98 km długości i 162 metry szerokości w poziomie wody. Głębokość kanału liczy 11 m.  

Kanał Kiloński stanowił niezwykle ważne połączenie zarówno w historii, jak i dziś. Gdyby nie istniał, to aby przedostać się do Morza Północnego okręty musiałyby opływać Półwysep Jutlandzki i wybierać drogę przez Cieśniny Duńskie. Wydłużyłoby to trasę o około 460 km. To, jak cenna jest przeprawa przez Kanał Kiloński wyraźnie widać było, gdy w 2013 roku zapowiedziano czasowe zamknięcie części kanału. Wiązało się to z dużymi utrudnieniami w morskim transporcie produktów i wzrostem kosztów z nim związanych. Według szacunków przejście statku dłuższą drogą kosztowałoby średnio 70 000 euro więcej.

Ciekawostką jest, że promy pływające przez Kanał Kiloński naszą nazwy miast utraconych przez Niemcy w wyniku II Wojny Światowej. Znajdziemy wśród nich np. Swinemunde (Świnoujście), Stettin (Szczecin), Kolberg (Kołobrzeg), Stolpmunde (Ustka), Danzig (Gdańsk).

Przy okazji Kanału Kilońskiego warto wspomnieć o mieście, któremu zawdzięcza on swoją nazwę. Kilonia jest stolicą landu Szlezwik-Holsztyn i została założona w 1233 roku. Szybko stała się ważnym ośrodkiem kulturowym i handlowym, a w 1284 roku weszła w skład Ligi Hanzeatyckiej. Natomiast od czasów panowania Wilhelma I (pomysłodawcy Kanału Kilońskiego) wzrastało także jej znaczenie militarne. Szybki rozwój miasta spowodował potrzebę zburzenia jego części i pobudowania od nowa, tak aby było lepiej przystosowane do nowych warunków. Dziś jest też ważnym punktem na mapie żeglarzy. W Kilonii znajduje się Muzeum Żeglarstwa, a latem odbywa się co roku światowy festiwal żeglarski Kieler Woche, na który w 2017 roku będzie można się udać y na pokładzie żaglowca STS Kapitan Borchardt.

Kanał Kiloński jest kolejnym spośród wielu dowodów na to, że ograniczenia geograficzne da się pokonywać. Pomysł Wilhelma I miał pozwolić niemieckiej flocie pływać poza zasięgiem duńskiej artylerii, a dziś służy statkom ze wszystkich krajów w sprawnym pokonywaniu trasy pomiędzy Bałtykiem i Morzem Północnym znacznie usprawniając handel i wyprawy morskie. Dziś – niezmiennie od tylu lat – Kanał Kiloński pozostaje dla nadbałtyckich portów oknem na świat.